(نگاره تعظیم پادشاه یونان در برابر خشایارشاه فاتح (بیستون


نقشهٔ تمام بخش‌های یونان باستان، که در جنگ ترموپیل مقابل امپراتوری هخامنشی شرکت داشتند

نمای گذرگاه ترموپیل از جانب دیوار فوکیون. در روزگار باستان، خط ساحلی بسیار نزدیک‌تر به کوه بوده‌است




نقشهٔ جنگی نبرد ترموپیل و آرت میزیوم (۴۸۰ قبل از میلاد مسیح)، بر اساس توصیفات هرودوت. رسم شده بر نقشهٔ توپوگرافیکی دریای اژه


جنگ ترموپیل در (480 پیش از میلاد) نام اولین جنگ از دومین دوره ی جنگهای ایران و یونان در زمان خشایارشاه است.دلایل لشکرکشی شاهنشاهی ایران به یونانخَشایارشاه از پادشاهان هخامنشی است. پدرش داریوش بزرگ و مادرش آتوسا دختر کوروش بزرگ بود. داریوش بزرگ پسران بسیاری داشت که بزرگ‌ترین آن‌ها آرتابرزن بود که از دختر گئوبروو، همسر نخست داریوش بود، ولی خشایارشاه را که بزرگترین فرزند آتوسا دختر کورش بود به جانشینی برگزید.نام خشایارشاه از دو جزء خشای (شاه) و آرشا (مرد) تشکیل شده و به معنی «شاه مردان» است. خشایارشاه در سن 36 سالگی به پادشاهی رسید و در آغاز سلطنت شورشی را که در مصر برپا شده بود فرونشاند و بعد به بابل رفت و شورش‌های آنجا را نیز سرکوب کرد. در این جنگ قسمت اعظم بابل ویران گشت.خشایارشاه در صدد استفاده از اختلافات داخلی یونانیان نبود و نمی‌خواست به این کشور حمله کند. اما اطرافیان وی از جمله مردونیه داماد داریوش، شکست در نبرد ماراتن (490 ق. م.) را مایه سرشکستگی ایران می‌دانست و خشایارشاه را به انتقام فرامی‌خواند. یونانیان مقیم دربار ایران نیز که از حکومت این کشور ناراضی بودند از خشایارشاه درخواست می‌کردند که به یونان یورش برد. در آن زمان در یونان حکومت‌های مستقلی با عنوان «دولت شهر» بر هر یک از سرزمین‌های این کشور حکمرانی می‌کرد و حکومت واحدی وجود نداشت.قبل از حمله و تدارکات جنگسرانجام خشایارشاه به قصد لشکرکشی به یونان به کاپادوکیه واقع در آسیای صغیر رفت و این شهر را مرکز ستاد فرماندهی خود قرار داد.چنان که هرودوت می‌گوید، تدارکات این جنگ در مدت سه سال دیده شد و سپاهی بزرگ، متشکل از ۴۶ گونه نژاد و قوم مختلف تشکیل شد و در بهار سال ۴۸۰ قبل از میلاد به سوی یونان حرکت کرد. عربها، هندیها، پارسها، مادها، سکاها، فنیقیها، مصریها و حتی ساکنان جزایر خلیج فارس نیز در این لشکرکشی حضور داشتند.مورخان یونانی از جمله هرودوت، تعداد افراد لشکر ایران که شامل جنگ‌جویان، ملوانان، کنیزها، آشپزها و... می‌شد را بیش از1 میلیون و گاه تا 5 میلیون نفر نیز ذکر کرده‌اند. اما بنا به نوشته سایر مورخان، تعداد افراد سپاه ایران بین 80000 تا 100000  بوده که به عقیده ی برخی احتمال دارد که 350 هزار نفر بوده باشند. زیرا با وسایل دنیای آن زمان، امکان تدارک آذوقه ی سپاه بیش‌تر 500 هزار نفر ممکن نبود.همچنین 1200 کشتی جنگی و 3000 کشتی حمل و نقل از سمت دریا سپاه پیاده ی ایران را پشتیبانی می‌کردند. این کشتی‌ها را مصری‌ها، فینیقی‌ها و اهالی جزیرهٔ قبرس و مستعمرات یونانی در آسیای صغیر آماده کرده بودند.نبرد بزرگ ترموپیل و تصرف آتنسپاهیان ایران از تنگه ی داردانل که در آن زمان به هِلس‌پونت معروف بود، از روی پلی که به دستور شاه از کشتی‌ها ساخته شد در مدت هفت شبانه‌روز به طرف اروپا گذشتند. پیاده ‌نظام به چند لشکر و سواره‌ نظام به سه قسمت تقسیم شده بود. فرماندهان اردوها همگی پارسی بودند و خود شاه با تمام اعضای خانواده ی هخامنشی همراه سپاه حرکت می‌کرد.هر اردو به قسمت‌های کوچک ‌تر تقسیم شده و برای هر قسمت رئیسی انتخاب شد. تاریخ نویسان حرکت یک همچنین سپاهی را از آسیای صغیر به یونان مستلزم داشتن تشکیلات منظم و محکمی می‌دانستند و گرنه پیمودن این راه دور ممکن نبود.در طول راه علاوه بر پل‌هایی که در چند جا ساخته بودند در سمت کوه اَتُس (Athos) کانالی حفر شد تا مانند لشکرکشی اول ایران به یونان، کشتی‌های ایرانی دچار توفان نگردند. (در سال 1839 میلادی در این کانال 300 دَریک یافت شد.)لشکر ایران از راه خشکی پیش می‌آمد و تمام طایفه‌ها و مردمی که در سر راه سپاه واقع شده بودند آب و خاک تقدیم می‌کردند.وضعیت یونان قبل از رسیدن سپاه ایراندر همین حال که سپاه ایران در راه یونان بود، بیشتر شهرهای یونان جنگ با ایران را امری بی‌نتیجه می‌دانستند و هرکدام نظر خاصی داشتند و هیچ اتحاد و اتفاق‌نظری در آن‌ها دیده نمی‌شد. چنان که خود آتنی‌ها هم تردید داشتند. در همین اوضاع، تِمیستوکل (Themistocle) که اهل آتن بود مردم را به جنگ و تهیه ی لوازم آن تحریک کرد و موفق هم شد. آتنی‌ها آماده ی جنگ شدند و سفیرهایی به شهرهای دیگر یونان فرستادند تا بین خودشان اتحادی شکل بگیرد. در نتیجه، 31 شهر متحد شدند که اسپارتها اولین آن‌ها بودند. سپاه یونان متشکل از 7000 نفر (شامل 300 سپارتی) بود که به سمت تنگه ترموپیل رفتند و آن را گرفتند. فرماندهی سپاه یونان به عهده ی لئونیداس و فرماندهی نیروی دریایی متشکل از 271 کشتی بر عهده ی اوری‌بیاد (Euribyades) بود که هر دویشان از پادشاهان اسپارت بودند.شرح تنگهٔ ترموپیلتنگه ترموپیل بین کوه بلند و دریا (باتلاق‌ها) واقع بود و عرض آن به قدری بود که تنها یک عرابه می‌توانست از آن بگذرد.شرح نبردآتنيها پس از بازگشت از تسالی با عده كمی از ديگر نقاط يونان از جمله اسپارتی ها تصميم گرفتند تنگه ی ترموپيل را برای دفاع انتخاب كنند زيرا اين تنگه باريكترين معبری بود كه به آتن منتهی ميشد. يوناني ها تنگه را اشغال كردند و قشون پارس در شمال آن اردو زد. ترموپیل محلی است میان کوهی بلند‌‌ از طرف مغرب و د‌‌ریا و باتلاق از طرف شرق. این معبر حد‌‌ود‌‌ 50 پا عرض د‌‌اشت، اما د‌‌ر قسمت عقب و جلو این معبر چنان تنگ می‌شد‌‌ که تنها یک ارابه می‌توانست از آن عبور کند‌‌. یونانی‌ها معتقد‌‌ بود‌‌ند‌‌ که به د‌‌لیل تنگی این محل، ایرانی‌ها نخواهند‌‌ توانست تمام پیاد‌‌ه و سواره ‌نظام خود‌‌ را به‌ سرعت از این محل عبور د‌‌هند‌‌ به‌خلاف آن‌چه د‌‌ر اذهان عمومی شایع است که نیروهای اسپارتی از ابتد‌‌ای نبرد‌‌ تنها همان 300 نفر اهالی اسپارت بود‌‌ه‌اند‌‌، هرد‌‌وت نوشته است که: نیروهای مستقر د‌‌ر ترموپیل عبارت بود‌‌ند‌‌ از: 300 نفر اسپارتی سنگین اسلحه، هزار نفر تژآتی و مان‌ تی‌نیانی، 120 نفر از ارُخ‌من و هزار نفر از قسمت‌های مختلف آرکاد‌‌ی، چهارصد‌‌ نفر از کرنت، د‌‌ویست نفر از فلی‌یونت، هشتاد‌‌ نفر از می‌سین، هفتصد‌‌ نفر از تسپیانی و 400 نفر از اهالی تب. اما آنچه مشخص است زبده ترين اين لشكر همان سيصد نفر اسپارتی سنگين اسلحه به فرماندهی لئونيداس بودند.طبق نوشته های هرودوت ، خشايارشاه چهار روز نبرد را به تاخير انداخت تا شايد يونانی ها عقب بنشينند ولی سرانجام در روز پنجم فرمان حمله را صادر كرده ابتدا مادی ها و كيسی هااعزام شدند و نبرد سهمگين بين دو سپاه در گرفت سوارهای مادی و تیراندازان کیسی که زبان‌ زد خاص و عام بودند مهارت‌های خود را نشان دادند اما بدلیل آن که صحنه ی جنگ بین کوه و دریا واقع بود، سواره‌ نظام ایران که در تمام جنگ‌های ایران حرف اول را می‌زدنند نتوانستند کاری از پیش ببرند و تلاش‌های تیراندازان ماهر سپاه ایران نیز بی‌فایده بود زیرا سپاهیان یونان به هومپلیت (به معنای: سنگین اسلحه) موسوم بودند و تیرها را دفع می‌کردند.از طرفي يونانيها با تمام قوا در برابر حملات قشون ایران مقاومت مي كردند و به لحاظ تنگي معبر عده تلفات ايرانيها زياد بود ولي با وجود تلفات عقب نمی نشستند اسپارتی ها چهار روز مانع پیشروی ایرانیان شدند و حملات مداوم سربازان مادی، کیسی ها را دفع کردند. بالاخره مادی ها نتوانستند تنگه را بشكافند و شاه جاويدانها را كه زبده ترين سپاه پارس بودند به سرداری هی دارنس اعزام كرد اما آنها نيز نتوانستند كاری از پيش ببرند چرا كه در جای باریک می جنگيدند و نمی توانستند از كثرت خود نتيجه بگيرند دو روز جنگ به همين منوال گذشت و خشايارشاه در اين فكر بود كه چه كند كه در این میان یک یونانی به نام افیالت به طمع پاداش نزد خشایارشاه رفت و گفت راهی را می شناسد که از آن طریق می توان تنگه ی کوه ترموپیل را دور زد. خشایارشاه پیشنهاد افیالت را پذیرفت و گروهی را مامور کرد تا شب هنگام از آن راه بگذرند و از پشت سر به اسپارتی ها حمله کنند. پارسی ها تمام شب را در کوره راه حرکت کردند و در طلیعه صبح به قله کوه رسیدند. در بالای کوه، هزار تن از سربازان یونانی در حال محافظت بودند وچون ایرانیان به آنها رسیدند، در اثر بارش تيرهای پارسيان فرار را بر قرار ترجیح دادند. و خبر به قشونی كه داخل تنگه بود رساندند در اين حال يونانی ها وحشت زده متفرق شدند و فقط عده كمی با لئونيداس ماندند آنها می خواستند تا افتخار دفاع از يونان را نصيب خود كنند چرا كه اين عادت اسپاريت ها بود كه بسيار در كسب افتخار متهور و شجاع بودند گفته می شود كه مادران آنها وقتی فرزندانشان را برای جنگ مشايعت می كردند می گفتند فرزند بر سپر يا با سپر يعنی يا پيروز شو و با سپر برگرد يا كشته شود و جنازه ات را بر سپر برگردانند. چون روز شد با امر شاه قشون حمله كرد واسپارتی ها شروع به دفاع كردند اين بار آنها دو قسمت شده عده ای جلوی تنگه را محافظت می كردند و مابقی از پشت سر نبرد می كردند كشتار مهيبی در گرفت و بالخره زمانی رسيد كه نيزه های يونانيها شكست و لئونيداس و قشونش تماما كشته شدند در اين نبرد از قشون پارس بزرگانی همچون دو پسر داريوش "آبراكوم" و "هی پرانت" دو برادر خشايارشاه به زمين افتادند بدينسان نبرد ترموپيل با پيروزی سپاه پارس پايان يافت و قشون از اين تنگه گذشته راه خود را به سمت آتن ادامه داد.

عرض پوزش به علت طولانی بودن متن

لطفا با مشترک شدن و رای خود مارا حمایت کنید

مارا به دوستانتان معرفی کنید